Kroon op je werk
Heeft u/jij afgelopen week ook berichten gelezen over het ondergronds brengen van de hoogspanningslijn in Veenendaal? Onder andere het RD, de Rijnpost en de Gelderlander en in nieuwsberichten van de Gemeente Veenendaal is erover gepubliceerd. In de berichten wordt het een kroon op je werk genoemd en dat het een kwestie van een lange adem is geweest.
Hoe kan het ondergronds brengen van de hoogspanningslijn in Veenendaal een kroon zijn op je werk en waarom was het een kweste van lange adem? Genoeg redenen om dit nader uit te zoeken. Dan kom je al snel terecht bij Tineke Bette (oud gemeenteraadslid van de ChristenUnie van 2002 tot 2022) en ChristenUnie wethouder Engbert Stroobosscher (2016 tot op heden). Zittend aan de keukentafel bij Tineke onder het genot van een kopje thee en koffie (en natuurlijk wat lekkers) zijn Tineke en Engbert geïnterviewd.
Wat fijn dat jullie tijd hadden om uit te leggen hoe iets ondergronds brengen een kroon op je werk kan zijn en waarom het een kwestie is geweest van lange adem. Kunnen jullie ons meenemen waarom de start van het ondergronds brengen van de hoogspanningslijn zo feestelijk gevierd is?
Tineke: Om dat te begrijpen, neem ik je mee naar het begin. We gaan een groot aantal jaren terug, naar 2002. In 2002 diende Energiebedrijf Eneco een aanvraag in om een hoogspanningsmast in Veenendaal te verhogen. Eneco deed dit verzoek vanwege de korte afstand tussen de lijnen en de bebouwing op deze plek. Ik zat toen in de gemeenteraad, uit veiligheidsoverwegingen is de raad accoord gegaan met een verhoging van de mast aan de Wageningselaan 46. De bewoners wezen op mogelijke schadelijke effecten, veroorzaakt door elektrische en magnetische velden rond hoogspanningslijnen. Bewoners onder leiding van Arend van Kampen hebben zich in de loop van 2002 verenigd in het bewonersplatform Hoogspanning. De gemeenteraad wilde graag duidelijkheid over de vraag of verplaatsing van de hoogspanningslijn tot de mogelijkheden behoort. De gemeenteraad heeft in 2003 KEMA opdracht gegeven om een onderzoek in te stellen naar de veiligheid en de gezondheidsaspecten voor de omwonenden onder de hoogspanningslijn [1].
Hoe stond de ChristenUnie hierin?
Tineke: De ChristenUnie fractie heeft ingestemd met het verhogen van de hoogspanningsmast. Wij zijn altijd uitgegaan van het volgende:
- Het voorzorgsprincipe [2]: Vermijden/voorkomen van gezondheidsrisico’s voor omwonenden
- Verkeersveiligheid. Sommige hoogspanningsmasten staan op verkeerskruispunten en ook op parkeerplekken en in achtertuinen.
- Brandveiligheid: Bij een brand onder een hoogspanningslijn moet je wachten met blussen totdat de stroom is afgesloten, wat grote risico’s met zich meebrengt. Een brand is ook een keer voorgekomen in Veenendaal op een industrieterrein.
Eind 2003 heeft het college kennis genomen van de resultaten van het rapport van KEMA. Wat gebeurde er op het moment dat de rapportage bekend werd?
Tineke: We lazen in het rapport dat er geen harde bewijzen zijn om vast te stellen dat wonen bij hoogspanningsmasten en onder de hoogspanningslijn ongezond is. Wel de kanttekening dat met name voor kinderen een mogelijk gezondheidsrisico op lange termijn zou kunnen zijn. De uitkomst van het onderzoek leidde heel begrijpelijk toch tot veel onrust bij de bewoners.
Wat was de rol van het bewonersplatform Hoogspanning? Tineke: Het bewonersplatform Hoogspanning voerde stevig lobbywerk uit en zorgde ervoor dat het probleem onder de aandacht bleef. Er kwamen rapporten vanuit o.a. Duitsland en Zwitserland die strenger waren op dit gebied, wat voor hen aanleiding was om verder te strijden.
We hebben het over 2003-2004, het is nu 2024. Waarom werd niet gestart met het ondergronds brengen van de hoogspanningslijn?
Tineke: De toenmalige PvdA wethouder, Cees Sanders, heeft bij de Provinciale Staten van Utrecht gepleit om bij te dragen aan het ondergronds brengen van de hoogspanningslijn. In maart 2007 stopten de activiteiten omdat er geen steun was vanuit het ministerie van Binnenlandse Zaken en de provincie Utrecht. Zonder steun vanuit Den Haag of de provincie was het financieel niet haalbaar voor Veenendaal om de hoogspanningslijn onder de grond te brengen. De kosten waren geraamd op 57 miljoen. Voorlopig werd het plan in de ijskast gezet. Wij als ChristenUnie hebben echter altijd gepleit om verder te kijken naar mogelijkheden. We hebben alles uit de kast gehaald om het college en andere betrokken partijen te overtuigen. Er zijn talloze brieven en e-mails de deur uit gegaan. In juli 2008 hebben wij ervoor gepleit dat het college een brief zou sturen naar Den Haag.
Wat gaf jou het vertrouwen om door te gaan, ondanks alle tegenslagen?
Tineke: Ik geloof in het voorzorgsprincipe, vooral als het gaat om gezondheid, brandveiligheid en verkeersveiligheid voor de inwoners. Voor mij was het zo belangrijk, dat ik vond dat we gewoon door moesten gaan. Het voelde als een kwestie van tijd voordat de zaken zouden keren. We bleven als ChristenUnie elk moment aangrijpen om het onder de aandacht te brengen. In juli 2008 hebben we het college verzocht om een brief op te stellen namens de Gemeenteraad en die te richten aan de leden van de Tweede Kamer.
En er was op een gegeven moment ook nieuws vanuit het kabinet?
Tineke: In 2011 hoorde ik op het radionieuws dat het kabinet het voornemen had om hoogspanningslijnen in dichtbevolkte gebieden ondergronds te brengen. Dat was voor ons natuurlijk enorm belangrijk. We zijn direct gaan bellen en e-mailen om te verifiëren wat dit precies zou betekenen. Het voelde als nu of nooit, dit was een kans, die we moesten aangrijpen. De toenmalige minister Kamp heeft op 16 maart 2013 een voorstel ingediend bij de Tweede Kamer om hoogspanningsverbindingen ondergronds te brengen, voor lijnen die door bewoond gebied lopen. Nou dat was zeker van toepassing in Veenendaal. Een 5 kilometer lange hoogspanningslijn loopt dwars boven bewoond gebied.
Maar ook in de Tweede Kamer ging het niet van een leien dakje?
Tineke: Klopt. Het ging vanaf dat moment op en neer. Eerst leek er in de Tweede Kamer geen meerderheid voor te zijn, maar gelukkig hadden we steun van mensen zoals Carla Dik-Faber uit Veenendaal. Carla zat in die periode namens de ChristenUnie in de Tweede Kamer. In Veenendaal kregen we ook veel steun van GroenLinks (Kees Oskam en Irma van den Brink) en D66 (Roy Dielemans). Ondanks al deze steun bleven er nog veel mitsen en maren, vooral wat betreft de financiering.
Hoe was dit voor jou Engbert, jij werd in 2016 wethouder in Veenendaal
Engbert: Het hele proces was een kwestie van vallen en opstaan. Er waren periodes waarin het stil was, bijvoorbeeld tussen 2005 en 2014. Toen ik er in 2016 bij kwam, zag ik hoe moeizaam het allemaal was verlopen.
Kun je iets vertellen over je betrokkenheid bij nationaal Platform Hoogspanning en de wet VET [3]?
Engbert: Nermina Kundic (toenmalig D66 wethouder) was voorzitter van het nationaal Platform Hoogspanning. Die rol nam ik begin 2017 over. Ons belangrijkste doel destijds was om invloed uit te oefenen op de wetgeving, met name de Wet Vooruitgang Energietransitie (VET). De wet VET gaat over het faciliteren van de energietransitie in Nederland, vooral gericht op de infrastructuur zoals hoogspanningslijnen. Carla Dik-Faber was in 2015 begonnen met een motie voor de wet VET. Die motie was echt belangrijk [4]. De motie ging over een eerlijke verdeling van de kosten en lasten. Een gemeente met 1 kilometer hoogspanningslijn, krijgt minder als een gemeente met 5 kilometer hoogspanningslijn. Na jaren van overleg en aanpassingen trad de wet VET op 1 januari 2019 in werking waarmee 80% van de kosten voor het ondergronds brengen door het Rijk werd gefinancierd
Met het Platform Hoogspanning werd volop samengewerkt met ambtenaren uit Veenendaal (Jan van Manen), ambtenaren van het ministerie van Binnenlandse Zaken, Gezondheidsdiensten, RIVM etc. Het Platform Hoogspanning was ook betrokken bij het adviseren over de risico's en het minimaliseren van de negatieve effecten, zowel op het milieu als op de volksgezondheid. Eén van de normen die we hebben verdedigd, was de 0,4 microtesla-, die ook door de Raad van State was geaccordeerd, die we als ondergrens wilden blijven handhaven. Het Platform Hoogspanning blijft belangrijk, vooral omdat er steeds nieuwe uitdagingen opkomen, zoals de aanleg van nieuwe hoogspanningslijnen en zelfs mogelijke kwesties rondom 5G. Maar het platform zal zich ook blijven bezighouden met netcongestie, een probleem dat nu heel actueel is. Wat betreft hoogspanning hebben we veel bereikt, maar we moeten alert blijven op nieuwe ontwikkelingen en potentiële problemen.
En hoe ging het verder met de provincie?
Engbert: Nadat in januari 2019 bekend werd dat het Rijk 80% van de kosten voor het ondergronds brengen zou vergoeden resteerde nog 20% een kleine 8 miljoen euro. Om zowel het college als de gemeenteraad te overtuigen het restant bij te dragen leek het me goed om dit bedrag kleiner te maken door een bijdrage te vragen van de provincie Utrecht. Pim van Berg (oud gedeputeerde D66) was hier, na een goed overleg toe bereid, maar de Statenverkiezingen zaten er aan te komen. Arne Schaddelee werd na deze verkiezingen gedeputeerde namens de ChristenUnie in de provincie Utrecht en heeft ‘geholpen’ met een bedrag van 2,4 miljoen zodat voor ons als gemeente een bedrag resteerde van 5,7 miljoen en we vervolgens de opdracht konden verstrekken tot het ondergronds brengen van de hoogspanningslijn. Na het verrichten van alle voorbereidende onderzoeken kon eindelijk op 29 augustus 2024 de boor de grond in. We hopen dat voor de zomer van 2025 de hoogspanning onder de grond is zodat eind 2025 de hoogspanningsmasten zijn verwijderd.
Hoe draagt je werk in de politiek bij aan het oplossen van problemen?
Engbert: Het is leuk om vanuit de politiek samen problemen op te lossen. We hebben veel tijd gestoken in het beïnvloeden van wetgeving, zoals de wet VET en de wet Stroom, om betere voorwaarden te krijgen voor verkabelen en uitkopen van hoogspanningslijnen. Het vergt veel diplomatiek, kennis en doorzettingsvermogen om samen dingen voor elkaar te krijgen.
Wat zijn de hoogtepunten van je tijd in de politiek?
Tineke: Een van de hoogtepunten is zeker het succes met de start van het ondergronds brengen van de hoogspanningslijn in Veenendaal. Het was een langdurig proces, maar het was geweldig om te zien dat we uiteindelijk een oplossing hebben gevonden. Ook heb ik mij ingezet voor de begraafplaats, waar nu grafrust is van 30 jaar voor algemene graven en een kindergraf mag nooit geruimd worden. Op het grote kindergrafveld is een prachtig monument gekomen. Daarnaast ben ik voor goed onderhoud van de openbare ruimte succesvol in actie gekomen, want een schoon, heel en veilig Veenendaal vond en vind ik belangrijk.
Wat drijft je om door te zetten, zelfs bij zulke moeilijke uitdagingen?
Tineke: Het is altijd een uitdaging om de balans te vinden tussen verschillende belangen, maar ik geloof dat mijn werk heeft bijgedragen aan belangrijke verbeteringen in de gemeenschap. Het is een lange weg, maar uiteindelijk gaat het erom dat we proberen het goede te doen en iets waardevols achter te laten voor de mensen in Veenendaal
Politiek en diplomatiek gaan hand in hand:
- Niet elk jaar leuren dan wordt het zeuren
- Wel alle aanknopingspunten aangrijpen om het onder de aandacht te brengen
- Ook andere fracties iets gunnen
- Soms stapje terug doen, om iets de ruimte te geven
In de politiek heb ik het volgende altijd meegenomen: ‘En al wat gij doet met woord of werk, doet het alles in de naam des Heren Jezus, God, de Vader, dankende door Hem!’ (Kolossenzen 3:17 NBG51). Bij tijd en wijle heb ik er een gebedszaak van gemaakt. Met open handen naar de Here toe. Bidden èn werken, vragen om kracht en wijsheid.
Engbert: Mijn motivatie komt vanuit mijn geloof en mijn wens om het goede te doen voor Veenendaal en haar inwoners. Het is belangrijk voor me om door te zetten, zelfs als het moeilijk is, omdat ik geloof dat ik kan bijdragen aan iets wat waardevol is. Mijn geloof, de opdracht het zijn van een zoutend zout en een lichtend licht drijft me om te blijven strijden voor de dingen die belangrijk zijn. Mijn focus ligt bijvoorbeeld momenteel op het organiseren van een nieuwe plek voor het hospice dat uit zijn jasje groeit, het blijven werken aan projecten die Veenendaal en haar inwoners ten goede komen. Het is belangrijk voor me om te blijven bijdragen op een manier die impact heeft en waarde toevoegt aan de gemeenschap.
Toelichting en verwijzingen:
- KEMA Labs is wereldleider op het gebied van onafhankelijk testen, inspecteren en certificeren van (industriele) elektrische installaties
- Het Voorzorgsprincipe is een moreel en politiek principe dat stelt dat als een ingreep of een beleidsmaatregel ernstige of onomkeerbare schade kan veroorzaken aan de samenleving of het milieu, de bewijslast ligt bij de voorstanders van de ingreep of de maatregel als er geen wetenschappelijke consensus bestaat over de toekomstige schade. Het voorzorgsprincipe is vooral van toepassing in de gezondheidszorg en het milieu; het gaat daar over complexe systemen waar ingrepen resulteren in onvoorspelbare effecten.
- Platform hoogspanning Het platform biedt een kennis en informatiecentrum voor gemeentelijke hoogspanningsproblematiek. Begeleidt gemeenten bij het opzetten van een samenwerking met provincies voor het verkabelen of verplaatsen van hoogspanningslijnen. En is een netwerk van collega’s en bestuurders betrokken bij hoogspanningsproblematiek.
- Motie Carla Dik-Faber (25 januari 2018) Een motie kan worden ingediend door één of meerdere Kamerleden en kan in stemming worden gebracht. Als de Kamer vóór stemt, is er sprake van een Kameruitspraak. Soms wordt een motie nog voor de stemming ingetrokken. Dit is met name het geval als een bewindspersoon al direct belooft te doen wat in de motie wordt gevraagd. Een motie kan ook worden overgenomen door de bewindspersoon.
Margreta Riemens; Schaduwraadslid van de ChristenUnie Veenendaal; september 2024
